شکيات
شکيات نماز ٢٣ قسم است: هشت قسم آن شکهايى است که نماز را باطل مىکند، و به شش قسم آن نبايد اعتنا کرد، و نه قسم ديگر آن صحيح است.
١١٦٥ شکهايى که نماز را باطل مىکند از اين قرار است: اول: شک در شماره رکعتهاى نماز دو رکعتى مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولى شک در شماره رکعتهاى نماز مستحب دو رکعتى و بعضى از نمازهاى احتياط نماز را باطل نمىکند. دوم: شک در شماره رکعتهاى نماز سه رکعتى. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتى شک کند که يک رکعتخوانده يا بيشتر. چهارم: آنکه در نماز چهار رکعتى پيش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دو کعتخوانده يا بيشتر . (تفصيل اين مساله در صورت چهارم مساله ١١٩٩ بيان شده است، مراجعه شود. پنجم: شک بين دو و پنجيا دو و بيشتر از پنج. ششم: شک بين سه و شش يا سه و بيشتر از شش. هفتم: شک در رکعتهاى نماز که نداند چند رکعتخوانده است. هشتم: شک بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش چه پيش از تمام شدن سجده دوم باشد يا بعد از آن. ولى اگر بعد از سجده دوم شک بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش براى او پيش آيد احتياط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
١١٦٦ اگر يکى از شکهاى باطل کننده براى انسان پيش آيد نمىتواند نماز را به هم بزند، ولى اگر به قدرى فکر کند که شک پا برجا شود، به هم زدن نماز مانعى ندارد.
١١٦٧ شکهايى که نبايد به آنها اعتنا کرد از اين قرار است: اول: شک در چيزى که محل بجا آوردن آن گذشته است، مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده يا نه. دوم: شک بعد از سلام نماز. سوم: شک بعد از گذشتن وقت نماز. چهارم: شک کثيرالشک، يعنى کسى که زياد شک مى کند. پنجم: شک امام در شماره رکعتهاى نماز در صورتى که ماموم شماره آنها را بداند و همچنين شک ماموم در صورتى که امام شماره رکعتهاى نماز را بداند. ششم: شک در نماز مستحبى.
١١٦٨ اگر در بين نماز شک کند که يکى از کارهاى واجب آن را انجام داده يا نه مثلا شک کند که حمد خوانده يا نه چنانچه مشغول کارى که بايد بعد از آن انجام دهد نشده بايد آنچه را که در انجام آن شک کرده بجا آورده و اگر مشغول کارى که بايدبعد از آن انجام دهد شده به شک خود اعتنا نکند.
١١٦٩ اگر در بين خواندن آيهاى شک کند که آيه پيش را خوانده يا نه، يا وقتى آخر آيه را مىخواند شک کند که اول آن را خوانده يا نه بايد به شک خود اعتنا نکند.
١١٧٠ اگر بعد از رکوع يا سجود شک کند که کارهاى واجب آن مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده يا نه بايد به شک خود اعتنا نکند.
١١٧١ اگر در حالى که به سجده مىرود شک کند که رکوع کرده يا نه يا شک کند که بعد از رکوع ايستاده يا نه، به شک خود اعتنا نکند.
١١٧٢ اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده يا نه بايد اعتنا نکند، ولى اگر شک کند که سجده را بجا آورده يا نه بايد برگردد و بجا آورد.
١١٧٣ کسى که نشسته يا خوابيده نماز مىخواند اگر موقعى که حمد يا تسبيحات مىخواند شک کند که سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر پيش از آن که مشغول حمد يا تسبيحات شود شک کند که سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد.
١١٧٤ اگر شک کند که يکى از رکنهاى نماز را بجا آورد يا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن است نشده بايد آن را بجا آورد، مثلا اگر پيش از خواندن تشهد شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد و چنانچه بعد يادش بيايدکه آن رکن را بجا آورده بوده چون رکن زياد شده نمازش باطل است.
١١٧٥ اگر شک کند عملى را که رکن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن است نشده بايد آن را بجا آورد، مثلا اگر پيش از خواندن سوره شک کند که حمد را خوانده يا نه بايد حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن يادش بيايد که آن را بجا آورده بوده چون رکن زياد نشده نماز صحيح است.
١١٧٦ اگر شک کند که رکنى را بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول تشهد است اگر شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر يادش بيايد که آن رکن را بجا نياورده در صورتى که مشغول رکن بعد نشده بايد آن را بجاآورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است مثلا اگر پيش از رکوع رکعت بعد يادش بيايد که دو سجده را بجا نياورده بايد بجا آورد و اگر در رکوع يا بعداز آن يادش بيايد نمازش باطل است.
١١٧٧ اگر شک کند عملى را که رکن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن استشده بايد به شک خود اعتنا نکند، مثلا موقعى که مشغول خواندن سوره است اگر شک کند که حمد را خوانده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگربعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده در صورتى که مشغول رکن بعد نشده بايد بجاآورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش صحيح است، بنابراين اگر مثلا در قنوت يادش بيايد که حمد را نخوانده بايد بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
١١٧٨ اگر شک کند که سلام نماز را گفته يا نه يا شک کند درست گفته يا نه ، چنانچه مشغول تعقيب نماز يا مشغول نماز ديگر شده، يا به واسطه انجام کارى که نماز را به هم مىزند از حال نمازگزار بيرون رفته بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر پيش از اينها شک کند بايد سلام را بگويد ، اما اگردر صحيح گفتن سلام شک کند در هر صورت بايد به شک خود اعتنا ننمايد چه مشغول کارد يگر شده باشد يا نه.
١١٧٩ اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحيح بوده يا نه ، مثلا شک کند رکوع کرده يا نه يا بعد از سلام نماز چهار رکعتى شک کند که چهار رکعتخوانده يا پنج رکعت به شک خود اعتنا نکند، ولى اگر هر دو طرف شک او باطل باشد، مثلا بعد از سلام نماز چهار رکعتى شک کند که سه رکعتخوانده يا پنج رکعت، نمازش باطل است.
١١٨٠ اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده يا نه يا گمان کند که نخوانده، خواندن آن لازم نيست ولى اگر پيش از گذشتن وقتشک کند که نماز خوانده يا نه يا گمان کند که نخوانده، بايد آن نماز را بخواند، بلکه اگر گمان کند که خوانده، بايد آن را بجا آورد.
١١٨١ اگر بعد از گذشتن وقتشک کند که نماز را درستخوانده يا نه، به شک خود اعتنا نکند.
١١٨٢ اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار رکعت نماز خوانده ولى نداند به نيت ظهر خوانده يا به نيت عصر بايد چهار رکعت نماز قضا به نيت نمازى که بر او واجب است بخواند.
١١٨٣ اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا بداند يک نماز خوانده ولى نداند سه رکعتى خوانده يا چهار رکعتى بايد قضاى نماز مغرب و عشا را بخواند.
٤- کثير الشک (کسى که زياد شک مىکند)
١١٨٤ اگر کسى در يک نماز سه مرتبه شک کند يا در سه نماز پشتسر هم مثلا در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند، کثيرالشک است و چنانچه زياد شک کردن اواز غضب يا ترس يا پريشانى حواس نباشد به شک خود اعتنا نکند.
١١٨٥ کثيرالشک اگر در بجا آوردن چيزى شک کند چنانچه بجا آوردن آن نماز را باطل نمىکند بايد بنا بگذارد که آن را بجا آورده، مثلا اگر شک کند که رکوع کرده يا نه بايد بنا بگذارد که رکوع کرده است و اگر بجا آوردن آن نماز را باطل مىکند بايد بنا بگذارد که آن را انجام نداده، مثلا اگر شک کند که يک رکوع کرده يا بيشتر چون زياد شدن رکوع نماز را باطل مىکند بايد بنا بگذارد که بيشتر از يک رکوع نکرده است.
١١٨٦ کسى که در يک چيز نماز زياد شک مىکند چنانچه در چيزهاى ديگر نماز شک کند بايد به دستور آن عمل نمايد ، مثلا کسى که زياد شک مىکند سجده کرده يا نه، اگر در بجا آوردن رکوع شک کند بايد به دستور آن رفتار نمايد يعنى اگر ايستاده، رکوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته، اعتنا نکند.
١١٨٧ کسى که در نماز مخصوصى مثلا در نماز ظهر زياد شک مىکند اگر در نماز ديگر مثلا در نماز عصر شک کند بايد به دستور شک رفتار نمايد.
١١٨٨ کسى که وقتى در جاى مخصوصى نماز مىخواند زياد شک مىکند اگر در غير آن جا نماز بخواند و شکى براى او پيش آيد به دستور شک عمل نمايد.
١١٨٩ اگر انسان شک کند که کثيرالشک شده يا نه، بايد به دستور شک عمل نمايد و کثيرالشک تا وقتى يقين نکند که به حال معمولى مردم برگشته بايد به شک خود اعتنا نکند.
١١٩٠ کسى که زياد شک مىکند اگر شک کند رکنى را بجا آورده يا نه و اعتنا نکند بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده چنانچه مشغول رکن بعد نشده بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است، مثلا اگر شک کند رکوع کرده يا نه و اعتنا نکند چنانچه پيش از سجده يادش بيايد که رکوع نکرده بايد رکوع کند و اگر در سجده يادش بيايد نمازش باطل است.
١١٩١ کسى که زياد شک مىکند اگر شک کند چيزى را که رکن نيست بجا آورده يا نه و اعتنا نکند و بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذشته بايد آن را بجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحيح است، مثلا اگر شک کند که حمد خوانده يا نه و اعتنا نکند چنانچه در قنوت يادش بيايد که حمد نخوانده بايد بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
٥- شک امام و ماموم
١١٩٢ اگر امام جماعت در شماره رکعتهاى نماز شک کند، مثلا شک کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت چنانچه ماموم يقين يا گمان داشته باشد که چهار رکعتخوانده و به امام بفهماند که چهار رکعتخوانده است امام بايد نماز را تمام کند و خواندن نماز احتياط لازم نيست و نيز اگر امام يقين يا گمان داشته باشد که چند رکعتخوانده است و ماموم در شماره رکعتهاى نماز شک کند بايد به شک خود اعتنا ننمايد.
٦- شک در نماز مستحبى
١١٩٣ اگر در شماره رکعتهاى نماز مستحبى شک کند چنانچه طرف بيشتر شک نماز را باطل مىکند بايد بنا را بر کمتر بگذارد، مثلا اگر در نافله صبح شک کند که دو رکعتخوانده يا سه رکعت بايد بنا بگذارد که دو رکعتخوانده است و اگر طرف بيشتر شک نماز را باطل نمىکند، مثلا شک کند که دو رکعتخوانده يا يک رکعت،به هر طرف شک عمل کند نمازش صحيح است.
١١٩٤ کم شدن رکن نافله را باطل مىکند بنابر احتياط واجب، ولى زياد شدن رکن آن را باطل نمىکند، پس اگر يکى از کارهاى نافله را فراموش کند و موقعى يادش بيايد که مشغول رکن بعد از آن شده بايد آن کار را انجام دهد و دوباره آن رکن را بجا آورد، مثلا اگر در بين رکوع يادش بيايد که سوره را نخوانده بايدبرگردد و سوره را بخواند و دوباره به رکوع رود.
١١٩٥ اگر در يکى از کارهاى نافله شک کند خواه رکن باشد يا غير رکن چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شک خود اعتنا نکند.
١١٩٦ اگر در نماز مستحبى دو رکعتى گمانش به سه رکعتيا بيشتر برود يا گمانش به دو رکعتيا کمتر برود بايد به همان گمان عمل کند، مگر آن که موجب بطلان باشد که در اين صورت گمان، حکم شک را دارد، مثلا اگر گمانش به يک رکعت مىرود احتياطا بايد يک رکعت ديگر بخواند.
١١٩٧ اگر در نماز نافله کارى کند که براى آن سجده سهو واجب مىشود يا يک سجده يا تشهد را فراموش نمايد لازم نيست بعد از نماز سجده سهو يا قضاى سجده و تشهد را بجا آورد.
١١٩٨ اگر شک کند که نماز مستحبى را خوانده يا نه، چنانچه آن نماز مثل نماز جعفر طيار وقت معين نداشته باشد بنا بگذارد که نخوانده است و همچنين است اگر مثل نافله يوميه وقت معين داشته باشد و پيش از گذشتن وقتشک کند که آن را بجاآورده يا نه، ولى اگر بعد از گذشت وقتشک کند که خوانده استيا نه، به شک خود اعتنا نکند.
شکهاى صحيح
١١٩٩ در نه صورت اگر در شماره رکعتهاى نماز چهار رکعتى شک کند بايد فکر نمايد، پس اگر يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا کرد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند و گرنه به دستورهايى که گفته مىشود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است: اول: آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعتخوانده يا سه رکعت، که بايد بنا بگذارد سه رکعتخوانده و يک رکعت ديگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته به دستورى که بعد گفته مىشود بجا آورد. دوم: شک بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که بايدبنا بگذارد چهار کعتخوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند. سوم: شک بين دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنابر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد ولى اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم يکى از اين سه شک برايش پيش آيد مى تواند نماز را رها کند و دوباره بخواند. چهارم: شک بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد ولى اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم، اين شک، براى او پيش آيد، بنابر احتياط استحبابى به دستورى که گفته شد عمل کند اگر چه نمازش باطل است و بايد دوباره بخواند. پنجم: شک بين سه و چهار که در هر جاى نماز باشد بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد. ششم: شک بين چهار و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد. هفتم: شک بين سه و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد. هشتم: شک بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند بعد از سلام نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجاآورد. نهم: شک بين پنج و شش در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٠٠ اگر يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد نبايد نماز را بشکند و چنانچه نماز را بشکند معصيت کرده است پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مىکند مثل رو گرداندن از قبله، نماز را از سر گيرد نماز دومش هم باطل است. و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مىکند مشغول نماز شود نماز دومش صحيح است.
١٢٠١ اگر يکى از شکهايى که نماز احتياط بر آنها واجب است در نماز پيش آيد،چنانچه انسان نماز را تمام کند و بدون خواندن نماز احتياط، نماز را از سر بگيرد، معصيت کرده است. پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مىکند نماز را از سر گرفته، نماز دومش هم باطل است، و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مىکند مشغول نماز شده، نماز دومش صحيح است.
١٢٠٢ وقتى يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد، چنانکه گفته شد بايد فکر کند، ولى اگر چيزهايى که به واسطه آنها ممکن استيقين يا گمان به يک طرف شک پيدا شود از بين نمىرود، چنانچه کمى بعد فکر کند، اشکال ندارد، مثلا اگر در سجده شک کند مىتواند تا بعد از سجده فکر کردن را تاخير بيندازد.
١٢٠٣ اگر اول گمانش به يک طرف بيشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود بايد به دستور شک عمل نمايد، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى که وظيفه او است بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند.
١٢٠٤ کسى که نمىداند گمانش به يک طرف بيشتر استيا هر دو طرف در نظر او مساوى است، بايد احتياط کند و در هر مورد، احتياط بطور مخصوصى است که در کتابهاى مفصل گفته شده است.
١٢٠٥ اگر بعد از نماز بداند که در بين نماز حال ترديدى داشته که مثلا دو رکعتخوانده يا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته، ولى نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده، به احتياط واجب بايد نماز احتياط را بخواند.
١٢٠٦ اگر موقعى که تشهد مىخواند يا بعد از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکى از شکهايى که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مىباشد براى او پيش آيد، مثلا شک کند که دو رکعتخوانده يا سه رکعت، به احتياط واجب بايد به دستور آن شک عمل کند و نمازش را هم دوباره بخواند.
١٢٠٧ اگر پيش از آنکه مشغول تشهد شود يا در رکعتهايى که تشهد ندارد پيش از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه، و در همان موقع يکى از شکهايى که بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.
١٢٠٨ اگر موقعى که ايستاده، بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنجشک کند و يادش بيايد که دو سجده يا يک سجده از رکعت پيش بجا نياورده، نمازش باطل است.
١٢٠٩ اگر شک او از بين برود و شک ديگرى برايش پيش آيد، مثلا اول شک کند که دو کعتخوانده يا سه رکعت، بعد شک کند که سه رکعتخوانده يا چهار رکعت،بايد به دستور شک دوم عمل نمايد.
١٢١٠ اگر بعد از نماز شک کند که در نماز مثلا بين دو و چهار شک کرده يا بين سه و چهار، احتياط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢١١ اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز شکى براى او پيش آمده ولى نداند ازشکهاى باطل بوده يا از شکهاى صحيح و اگر از شکهاى صحيح بوده کدام قسم آن بودهاست، بنا بر احتياط واجب بايد به دستور شکهايى که صحيح بوده و احتمال مىداده عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢١٢ کسى که نشسته نماز مىخواند اگر شکى کند که بايد براى آن، يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بخواند، بايد دو رکعت نشسته به جا آورد، بلکه اگر شکى کند که بايد براى آن دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند، بايد دو رکعت نشسته بجا آورد.
١٢١٣ کسى که ايستاده نماز مىخواند اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود، بايد مثل کسى که نماز را نشسته مىخواند و حکم آن در مساله پيش گفته شد نماز احتياط را بجا آورد.
١٢١٤ کسى که نشسته نماز مىخواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد،بايد به وظيفه کسى که نماز را ايستاده مىخواند عمل کند.
نماز احتياط
١٢١٥ کسى که نماز احتياط بر او واجب است، بعد از سلام نماز بايد فورا نيت نماز احتياط کند و تکبير بگويد و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نمايد.پس اگر يک رکعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو رکعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده يک رکعت ديگر مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.
١٢١٦ نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد نيت آن را به زبان نياورد، و احتياط واجب آن است که سوره حمد و "بسم الله" آن را هم آهسته بگويد.
١٢١٧ اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد نمازى که خوانده درست بوده، لازم نيست نماز احتياط را بخواند، و اگر در بين نماز احتياط بفهمد، لازم نيست آن را تمام نمايد.
١٢١٨ اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد که رکعتهاى نمازش کم بوده،چنانچه کارى که نماز را باطل مىکند انجام نداده، بايد آنچه از نماز را که نخوانده بخواند و براى سلام بيجا دو سجده سهو نمايد، و اگر کارى که نماز را باطل مىکند انجام داده، مثلا پشت به قبله کرده، بايد نماز را دوباره بجا آورد.
١٢١٩ اگر بعد از نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش به مقدار نماز احتياط بوده،مثلا در شک بين سه و چهار يک رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه رکعتخوانده، نمازش صحيح است.
١٢٢٠ اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسرى نماز کمتر از نماز احتياط بوده، مثلا در شک بين دو و چهار، دو رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه رکعتخوانده، بايد کسرى نماز را به نماز متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢٢١ اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسرى نماز بيشتر از نماز احتياط بوده، مثلا در شک بين سه و چهار يک رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو رکعتخوانده، چنانچه بعد از نماز احتياط کارى که نماز را باطل مىکند انجام داده، مثلا پشت به قبله کرده، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر کارى که نماز را باطل مىکند انجام نداده، بايد دو رکعت کسرى نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢٢٢ اگر بين دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتياط ايستاده يادش بيايد که نماز را دو رکعتخوانده، لازم نيست دو رکعت نماز احتياط نشسته را بخواند.
١٢٢٣ اگر بين سه و چهار شک کند و موقعى که دو رکعت نماز احتياط نشسته يا يک رکعت ايستاده را مىخواند يادش بيايد که نماز را سه رکعتخوانده، بايد نماز احتياط را تمام کند و نمازش صحيح است.
١٢٢٤ اگر بين دو و سه و چهار شک کند و موقعى که دو رکعت نماز احتياط ايستاده را مىخواند پيش از رکوع رکعت دوم يادش بيايد که نماز را سه رکعتخوانده بايد بنشيند و نماز احتياط را يک رکعتى تمام کند و بنابر احتياط مستحب نماز را دوباره بخواند.
١٢٢٥ اگر در بين نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش بيشتر يا کمتر از نماز احتياط بوده، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق کسرى نمازش تمام کند بايدآن را رها کند و کسرى نماز را بجا آورد و بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند مثلا در شک بين سه و چهار اگر موقعى که دو رکعت نماز احتياط نشسته را مىخواند يادش بيايد که نماز را دو رکعتخوانده، چون نمىتواند دو رکعت نشسته را به جاى دو رکعت ايستاده حساب کند به احتياط واجب بايد نماز احتياط نشسته را رها کند و دو رکعت کسرى نمازش را بخواند و نماز را هم دوباره بجاآورد.
١٢٢٦ اگر شک کند نماز احتياطى را که به او واجب بوده بجا آورده يا نه چنانچه وقت نماز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد در صورتى که مشغول کار ديگرى نشده و از جاى نماز برنخاسته و کارى هم مثل رو گرداندن از قبله که نماز را باطل مىکند انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند و اگر مشغول کار ديگرى شده يا کارى که نماز را باطل مىکند بجا آورده يا بين نماز و شک او زياد طول کشيده احتياط استحبابى آن است که نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند اگر چه مىتواند بنا بر انجام نماز احتياط گذارد و بر همان اکتفا نمايد.
١٢٢٧ اگر در نماز احتياط رکنى را زياد کند يا مثلا به جاى يک رکعت دو رکعت بخواند نماز احتياط باطل مىشود و بنابر احتياط واجب بايد دوباره نماز احتياط، و اصل نماز را بخواند.
١٢٢٨ موقعى که مشغول نماز احتياط است اگر در يکى از کارهاى آن شک کند چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد و اگر محلش گذشته بايد به شک خود اعتنا نکند مثلا اگر شک کند که حمد خوانده يا نه چنانچه به رکوع نرفته بايد بخواند واگر به رکوع رفته بايد به شک خود اعتنا نکند.
١٢٢٩ اگر در شماره رکعتهاى نماز احتياط شک کند ، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد ولى چنانچه طرف بيشتر شک نماز را باطل مىکند بنابر کمتر گذارد و احتياط مستحب آن است که نماز احتياط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نمايد.
١٢٣٠ اگر در نماز احتياط چيزى که رکن نيستسهوا کم يا زياد شود سجده سهو ندارد .
١٢٣١ اگر بعد از سلام نماز احتياط شک کند که يکى از اجزاء يا شرايط آن را بجاآورده يا نه به شک خود اعتنا نکند.
١٢٣٢ اگر در نماز احتياط تشهد يا يک سجده را فراموش کند احتياط آن استکه بعد از سلام آن را قضا نمايد اگر چه واجب نيست.
١٢٣٣ اگر نماز احتياط و قضاى يک سجده يا قضاى يک تشهد يا دو سجده بر او واجب شود بايد اول نماز احتياط را بجا آورد.
١٢٣٤ حکم گمان در رکعتهاى نماز حکم يقين است، مثلا اگر در نماز چهار رکعتى انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعتخوانده نبايد نماز احتياط بخواند ولى اگر در غير رکعتها گمان پيدا کند بايد به احتياط عمل نمايد و دستور در هر موردى طور مخصوصى است که در کتابهاى مفصل گفته شده است.
١٢٣٥ حکم شک و سهو و گمان در نمازهاى واجب يوميه و نمازهاى واجب ديگر فرق ندارد، مثلا اگر در نماز آيات شک کند که يک رکعتخوانده يا دو رکعت، چون شک او در نماز دو رکعتى است، نمازش باطل مىشود.
سجده سهو
١٢٣٦ براى سه چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو به دستورى که بعدا گفته مىشود بجا آورد: اول: آنکه در بين نماز، سهوا حرف بزند. دوم: آنکه يک سجده را فراموش کند. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتى بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعتخوانده يا پنج رکعت. و در دو مورد هم احتياط واجب آن است که سجده سهو بنمايد: اول: در جايى که نبايد نماز را سلام دهد، مثلا در رکعت اول سهوا سلام بدهد. دوم: آنکه تشهد را فراموش کند.
١٢٣٧ اگر انسان اشتباها يا به خيال اين که نمازش تمام شده حرف بزند بايددو سجده سهو بجا آورد.
١٢٣٨ براى حرفى که از آه کشيدن و سرفه پيدا مىشود، سجده سهو واجب نيست،ولى اگر مثلا سهوا آخ يا آه بگويد، بايد سجده سهو نمايد.
١٢٣٩ اگر چيزى را که غلط خوانده دوباره صحيح بخواند براى دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست.
١٢٤٠ اگر در نماز سهوا مدتى حرف بزند و تمام آنها يک مرتبه حساب شود، دو سجده سهو بعد از سلام نماز کافى است.
١٢٤١ اگر سهوا تسبيحات اربعه را نگويد يا بيشتر يا کمتر از سه مرتبه بگويد احتياط مستحب آن است که بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٤٢ اگر در جايى که نبايد سلام نماز را بگويد سهوا بگويد: "السلام علينا و على عباد الله الصالحين" يا بگويد: "السلام عليکم و رحمة الله و برکاته"بايد دو سجده سهو بنمايد، ولى اگر اشتباها مقدارى از اين دو سلام را بگويد،يا بگويد: "السلام عليک ايها النبى و رحمة الله و برکاته" احتياط مستحب آن است که دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٤٣ اگر در جايى که نبايد سلام دهد اشتباها هر سه سلام را بگويد دو سجده سهو کافى است.
١٢٤٤ اگر يک سجده يا تشهد را فراموش کند و پيش از رکوع رکعت بعد يادش بيايد بايد برگردد و بجا آورد.
١٢٤٥ اگر در رکوع يا بعد از آن يادش بيايد که يک سجده يا تشهد را از رکعت پيش فراموش کرده بايد بعد از سلام نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد ازآن دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٤٦ اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمدا بجا نياورد معصيت کرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهوا بجا نياورد هر وقتيادش آمد بايد فورا انجام دهد و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
١٢٤٧ اگر شک دارد که سجده سهو بر او واجب شده يا نه لازم نيست بجا آورد.
١٢٤٨ کسى که شک دارد مثلا دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا، اگر دو سجده بنمايد کافى است.
١٢٤٩ اگر بداند يکى از دو سجده سهو را بجا نياورده بايد دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهوا سه سجده کرده ، بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد.
دستور سجده سهو
١٢٥٠ دستور سجده سهو اين است که بعد از سلام نماز فورا نيتسجده سهو کند و پيشانى را به چيزى که سجده بر آن صحيح است بگذارد و بگويد: «بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آله» يا «بسم الله و بالله اللهم صلى على محمد و آل محمد» ولى بهتر است بگويد «بسم الله و بالله السلام عليک ايها النبى و رحمة الله و برکاته» بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يکى از ذکرهايى را که که گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
قضاى سجده و تشهد فراموش شده
١٢٥١ سجده و تشهدى را که انسان فراموش کرده و بعد از نماز قضاى آن را بجامىآورد بايد تمام شرايط نماز مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى ديگر را داشته باشد.
١٢٥٢ اگر سجده يا تشهد را چند دفعه فراموش کند مثلا يک سجده از رکعت اول و يک سجده از رکعت دوم فراموش نمايد بايد بعد از نماز قضاى هر دو را با سجدههاى سهوى که براى آنها لازم است بجا آورد و لازم نيست معين کند که قضاى کدام يک از آنها است.
١٢٥٣ اگر يک سجده و تشهد را فراموش کند احتياط واجب آن است که هر کدام را اول فراموش کرده اول قضا نمايد واگر نداند کدام اول فراموش شده بايد احتياطا يک سجده و تشهد و بعد يک سجده ديگر بجا آورد يا يک تشهد و يک سجده و بعديک تشهد ديگر بجا آورد تا يقين کند سجده و تشهد را به ترتيبى که فراموش کرده قضا نموده است.
١٢٥٤ اگر به خيال اين که اول سجده را فراموش کرده اول قضاى آن را بجا آورد و بعد از خواندن تشهد يادش بيايد که اول تشهد را فراموش کرده احتياط واجب آن است که دوباره سجده را قضا نمايد و نيز اگر به خيال اين که اول تشهد را فراموش کرده اول قضاى آن را بجا آورد و بعد از سجده يادش بيايد که اول سجده را فراموش کرده بنابر احتياط واجب بايد دوباره تشهد را بخواند.
١٢٥٥ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده يا تشهد کارى کند که اگر عمدا يا سهوا در نماز اتفاق بيافتد نماز باطل مىشود مثلا پشت به قبله نمايد بايد قضاى سجده و تشهد را بجا آورد و نمازش صحيح است.
١٢٥٦ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد که يک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده بايد قضاى سجدهاى را که فراموش کرده بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد چه کارى که نماز را باطل مىکند کرده باشد يا نه و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد بايد قضاى تشهد را بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٥٧ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده يا تشهد کارى کند که براى آن سجده سهو واجب مىشود مثل آن که سهوا حرف بزند بايد سجده يا تشهد را قضا کند.
١٢٥٨ اگر نداند که سجده را فراموش کرده يا تشهد را به احتياط واجب بايدهر دو را قضا نمايد و هر کدام را اول بجا آورد اشکال ندارد و بايد يک بار سجده سهو نيز بجا آورد.
١٢٥٩ اگر شک دارد که سجده يا تشهد را فراموش کرده يا نه واجب نيست قضا نمايد.
١٢٦٠ اگر بداند سجده يا تشهد را فراموش کرده و شک کند که پيش از رکوع رکعت بعد بجا آورده يا نه ، احتياط واجب آن است که آن را قضا نمايد.
١٢٦١ کسى که بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد اگر براى کار ديگرى هم سجده سهو بر او واجب شود بايد بعد از نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد بعد سجده سهو را بجا آورد.
١٢٦٢ اگر شک دارد که بعد از نماز قضاى سجده يا تشهد فراموش شده را بجاآورده يا نه چنانچه وقت نماز نگذشته بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد و اگر وقت نماز هم گذشته بنابر احتياط واجب بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد.
کم و زياد کردن اجزاء و شرايط نماز
١٢٦٣ هرگاه چيزى از واجبات نماز را عمدا کم يا زياد کند اگر چه يک حرف آن باشد نماز باطل است.
١٢٦٤ اگر به واسطه ندانستن مساله، چيزى از اجزاء نماز را کم يا زياد کند اگر آن جزء، رکن نباشد نمازش صحيح است اگر جاهل قاصر باشد، و الا به احتياط واجب نماز باطل است.
١٢٦٥ اگر در بين نماز بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده بايد نماز را به هم بزند و دوباره با وضو يا غسل بخواند، و اگر بعد از نماز بفهمد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
١٢٦٦ اگر بعد از رسيدن به رکوع يادش بيايد که دو سجده از رکعت پيش فراموش کرده نمازش باطل است، و اگر پيش از رسيدن به رکوع يادش بيايد بايد برگردد و دو سجده را بجا آورد و برخيزد و حمد و سوره يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام کند.
١٢٦٧ اگر پيش از گفتن " السلام علينا " يادش بيايد که دو سجده رکعت آخر را بجا نياورده بايد دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
١٢٦٨ اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد که يک رکعتيا بيشتر، از آخر نماز نخوانده، بايد مقدارى را که فراموش کرده بجا آورد.
١٢٦٩ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد که يک رکعتيا بيشتر از آخر نماز را نخوانده چنانچه کارى انجام داده که اگر در نماز عمدا يا سهوا اتفاق بيفتد نماز را باطل مىکند مثلا پشت به قبله کرده، نمازش باطل است و اگر کارى که عمدى و سهوى آن نماز را باطل مىکند انجام نداده بايد فورا مقدارى که فراموش کرده بجاآورد.
١٢٧٠ هرگاه بعد از سلام نماز عملى انجام دهد که اگر در نماز عمدا يا سهوا اتفاق بيفتد نماز را باطل مىکند مثلا پشت به قبله نمايد و است ولى اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مىکند يادش بيايد بايد برگردد و دو سجدهاى را که فراموش کرده بجا آورد و تشهد و سلام را دوباره بعد از آن بگويد و دو سجده سهو براى سلامى که اول گفته بجا آورد و نمازش صحيح است و احتياط مستحب آن است که اصل نماز را بعد از آن اعاده نمايد.
١٢٧١ اگر بفهمد نماز را پيش از وقتخوانده ، يا پشت به قبله يا به طرف راست يا به طرف چپ قبله بجا آورده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.:gol::gol::doa::gool:
شکيات نماز ٢٣ قسم است: هشت قسم آن شکهايى است که نماز را باطل مىکند، و به شش قسم آن نبايد اعتنا کرد، و نه قسم ديگر آن صحيح است.
١١٦٥ شکهايى که نماز را باطل مىکند از اين قرار است: اول: شک در شماره رکعتهاى نماز دو رکعتى مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولى شک در شماره رکعتهاى نماز مستحب دو رکعتى و بعضى از نمازهاى احتياط نماز را باطل نمىکند. دوم: شک در شماره رکعتهاى نماز سه رکعتى. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتى شک کند که يک رکعتخوانده يا بيشتر. چهارم: آنکه در نماز چهار رکعتى پيش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دو کعتخوانده يا بيشتر . (تفصيل اين مساله در صورت چهارم مساله ١١٩٩ بيان شده است، مراجعه شود. پنجم: شک بين دو و پنجيا دو و بيشتر از پنج. ششم: شک بين سه و شش يا سه و بيشتر از شش. هفتم: شک در رکعتهاى نماز که نداند چند رکعتخوانده است. هشتم: شک بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش چه پيش از تمام شدن سجده دوم باشد يا بعد از آن. ولى اگر بعد از سجده دوم شک بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش براى او پيش آيد احتياط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
١١٦٦ اگر يکى از شکهاى باطل کننده براى انسان پيش آيد نمىتواند نماز را به هم بزند، ولى اگر به قدرى فکر کند که شک پا برجا شود، به هم زدن نماز مانعى ندارد.
شکهاى باطل
١١٦٧ شکهايى که نبايد به آنها اعتنا کرد از اين قرار است: اول: شک در چيزى که محل بجا آوردن آن گذشته است، مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده يا نه. دوم: شک بعد از سلام نماز. سوم: شک بعد از گذشتن وقت نماز. چهارم: شک کثيرالشک، يعنى کسى که زياد شک مى کند. پنجم: شک امام در شماره رکعتهاى نماز در صورتى که ماموم شماره آنها را بداند و همچنين شک ماموم در صورتى که امام شماره رکعتهاى نماز را بداند. ششم: شک در نماز مستحبى.
شکهايى که نبايد به آنها اعتنا کرد
١١٦٨ اگر در بين نماز شک کند که يکى از کارهاى واجب آن را انجام داده يا نه مثلا شک کند که حمد خوانده يا نه چنانچه مشغول کارى که بايد بعد از آن انجام دهد نشده بايد آنچه را که در انجام آن شک کرده بجا آورده و اگر مشغول کارى که بايدبعد از آن انجام دهد شده به شک خود اعتنا نکند.
١١٦٩ اگر در بين خواندن آيهاى شک کند که آيه پيش را خوانده يا نه، يا وقتى آخر آيه را مىخواند شک کند که اول آن را خوانده يا نه بايد به شک خود اعتنا نکند.
١١٧٠ اگر بعد از رکوع يا سجود شک کند که کارهاى واجب آن مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده يا نه بايد به شک خود اعتنا نکند.
١١٧١ اگر در حالى که به سجده مىرود شک کند که رکوع کرده يا نه يا شک کند که بعد از رکوع ايستاده يا نه، به شک خود اعتنا نکند.
١١٧٢ اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده يا نه بايد اعتنا نکند، ولى اگر شک کند که سجده را بجا آورده يا نه بايد برگردد و بجا آورد.
١١٧٣ کسى که نشسته يا خوابيده نماز مىخواند اگر موقعى که حمد يا تسبيحات مىخواند شک کند که سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر پيش از آن که مشغول حمد يا تسبيحات شود شک کند که سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد.
١١٧٤ اگر شک کند که يکى از رکنهاى نماز را بجا آورد يا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن است نشده بايد آن را بجا آورد، مثلا اگر پيش از خواندن تشهد شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد و چنانچه بعد يادش بيايدکه آن رکن را بجا آورده بوده چون رکن زياد شده نمازش باطل است.
١١٧٥ اگر شک کند عملى را که رکن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن است نشده بايد آن را بجا آورد، مثلا اگر پيش از خواندن سوره شک کند که حمد را خوانده يا نه بايد حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن يادش بيايد که آن را بجا آورده بوده چون رکن زياد نشده نماز صحيح است.
١١٧٦ اگر شک کند که رکنى را بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول تشهد است اگر شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر يادش بيايد که آن رکن را بجا نياورده در صورتى که مشغول رکن بعد نشده بايد آن را بجاآورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است مثلا اگر پيش از رکوع رکعت بعد يادش بيايد که دو سجده را بجا نياورده بايد بجا آورد و اگر در رکوع يا بعداز آن يادش بيايد نمازش باطل است.
١١٧٧ اگر شک کند عملى را که رکن نيست بجا آورده يا نه، چنانچه مشغول کارى که بعد از آن استشده بايد به شک خود اعتنا نکند، مثلا موقعى که مشغول خواندن سوره است اگر شک کند که حمد را خوانده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگربعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده در صورتى که مشغول رکن بعد نشده بايد بجاآورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش صحيح است، بنابراين اگر مثلا در قنوت يادش بيايد که حمد را نخوانده بايد بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
١١٧٨ اگر شک کند که سلام نماز را گفته يا نه يا شک کند درست گفته يا نه ، چنانچه مشغول تعقيب نماز يا مشغول نماز ديگر شده، يا به واسطه انجام کارى که نماز را به هم مىزند از حال نمازگزار بيرون رفته بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر پيش از اينها شک کند بايد سلام را بگويد ، اما اگردر صحيح گفتن سلام شک کند در هر صورت بايد به شک خود اعتنا ننمايد چه مشغول کارد يگر شده باشد يا نه.
١- شک در چيزى که محل آن گذشته است
١١٧٩ اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحيح بوده يا نه ، مثلا شک کند رکوع کرده يا نه يا بعد از سلام نماز چهار رکعتى شک کند که چهار رکعتخوانده يا پنج رکعت به شک خود اعتنا نکند، ولى اگر هر دو طرف شک او باطل باشد، مثلا بعد از سلام نماز چهار رکعتى شک کند که سه رکعتخوانده يا پنج رکعت، نمازش باطل است.
٢- شک بعد از سلام
١١٨٠ اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده يا نه يا گمان کند که نخوانده، خواندن آن لازم نيست ولى اگر پيش از گذشتن وقتشک کند که نماز خوانده يا نه يا گمان کند که نخوانده، بايد آن نماز را بخواند، بلکه اگر گمان کند که خوانده، بايد آن را بجا آورد.
١١٨١ اگر بعد از گذشتن وقتشک کند که نماز را درستخوانده يا نه، به شک خود اعتنا نکند.
١١٨٢ اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار رکعت نماز خوانده ولى نداند به نيت ظهر خوانده يا به نيت عصر بايد چهار رکعت نماز قضا به نيت نمازى که بر او واجب است بخواند.
١١٨٣ اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا بداند يک نماز خوانده ولى نداند سه رکعتى خوانده يا چهار رکعتى بايد قضاى نماز مغرب و عشا را بخواند.
شک بعد از وقت
٤- کثير الشک (کسى که زياد شک مىکند)
١١٨٤ اگر کسى در يک نماز سه مرتبه شک کند يا در سه نماز پشتسر هم مثلا در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند، کثيرالشک است و چنانچه زياد شک کردن اواز غضب يا ترس يا پريشانى حواس نباشد به شک خود اعتنا نکند.
١١٨٥ کثيرالشک اگر در بجا آوردن چيزى شک کند چنانچه بجا آوردن آن نماز را باطل نمىکند بايد بنا بگذارد که آن را بجا آورده، مثلا اگر شک کند که رکوع کرده يا نه بايد بنا بگذارد که رکوع کرده است و اگر بجا آوردن آن نماز را باطل مىکند بايد بنا بگذارد که آن را انجام نداده، مثلا اگر شک کند که يک رکوع کرده يا بيشتر چون زياد شدن رکوع نماز را باطل مىکند بايد بنا بگذارد که بيشتر از يک رکوع نکرده است.
١١٨٦ کسى که در يک چيز نماز زياد شک مىکند چنانچه در چيزهاى ديگر نماز شک کند بايد به دستور آن عمل نمايد ، مثلا کسى که زياد شک مىکند سجده کرده يا نه، اگر در بجا آوردن رکوع شک کند بايد به دستور آن رفتار نمايد يعنى اگر ايستاده، رکوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته، اعتنا نکند.
١١٨٧ کسى که در نماز مخصوصى مثلا در نماز ظهر زياد شک مىکند اگر در نماز ديگر مثلا در نماز عصر شک کند بايد به دستور شک رفتار نمايد.
١١٨٨ کسى که وقتى در جاى مخصوصى نماز مىخواند زياد شک مىکند اگر در غير آن جا نماز بخواند و شکى براى او پيش آيد به دستور شک عمل نمايد.
١١٨٩ اگر انسان شک کند که کثيرالشک شده يا نه، بايد به دستور شک عمل نمايد و کثيرالشک تا وقتى يقين نکند که به حال معمولى مردم برگشته بايد به شک خود اعتنا نکند.
١١٩٠ کسى که زياد شک مىکند اگر شک کند رکنى را بجا آورده يا نه و اعتنا نکند بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده چنانچه مشغول رکن بعد نشده بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است، مثلا اگر شک کند رکوع کرده يا نه و اعتنا نکند چنانچه پيش از سجده يادش بيايد که رکوع نکرده بايد رکوع کند و اگر در سجده يادش بيايد نمازش باطل است.
١١٩١ کسى که زياد شک مىکند اگر شک کند چيزى را که رکن نيست بجا آورده يا نه و اعتنا نکند و بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذشته بايد آن را بجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحيح است، مثلا اگر شک کند که حمد خوانده يا نه و اعتنا نکند چنانچه در قنوت يادش بيايد که حمد نخوانده بايد بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد نماز او صحيح است.
٥- شک امام و ماموم
١١٩٢ اگر امام جماعت در شماره رکعتهاى نماز شک کند، مثلا شک کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت چنانچه ماموم يقين يا گمان داشته باشد که چهار رکعتخوانده و به امام بفهماند که چهار رکعتخوانده است امام بايد نماز را تمام کند و خواندن نماز احتياط لازم نيست و نيز اگر امام يقين يا گمان داشته باشد که چند رکعتخوانده است و ماموم در شماره رکعتهاى نماز شک کند بايد به شک خود اعتنا ننمايد.
٦- شک در نماز مستحبى
١١٩٣ اگر در شماره رکعتهاى نماز مستحبى شک کند چنانچه طرف بيشتر شک نماز را باطل مىکند بايد بنا را بر کمتر بگذارد، مثلا اگر در نافله صبح شک کند که دو رکعتخوانده يا سه رکعت بايد بنا بگذارد که دو رکعتخوانده است و اگر طرف بيشتر شک نماز را باطل نمىکند، مثلا شک کند که دو رکعتخوانده يا يک رکعت،به هر طرف شک عمل کند نمازش صحيح است.
١١٩٤ کم شدن رکن نافله را باطل مىکند بنابر احتياط واجب، ولى زياد شدن رکن آن را باطل نمىکند، پس اگر يکى از کارهاى نافله را فراموش کند و موقعى يادش بيايد که مشغول رکن بعد از آن شده بايد آن کار را انجام دهد و دوباره آن رکن را بجا آورد، مثلا اگر در بين رکوع يادش بيايد که سوره را نخوانده بايدبرگردد و سوره را بخواند و دوباره به رکوع رود.
١١٩٥ اگر در يکى از کارهاى نافله شک کند خواه رکن باشد يا غير رکن چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شک خود اعتنا نکند.
١١٩٦ اگر در نماز مستحبى دو رکعتى گمانش به سه رکعتيا بيشتر برود يا گمانش به دو رکعتيا کمتر برود بايد به همان گمان عمل کند، مگر آن که موجب بطلان باشد که در اين صورت گمان، حکم شک را دارد، مثلا اگر گمانش به يک رکعت مىرود احتياطا بايد يک رکعت ديگر بخواند.
١١٩٧ اگر در نماز نافله کارى کند که براى آن سجده سهو واجب مىشود يا يک سجده يا تشهد را فراموش نمايد لازم نيست بعد از نماز سجده سهو يا قضاى سجده و تشهد را بجا آورد.
١١٩٨ اگر شک کند که نماز مستحبى را خوانده يا نه، چنانچه آن نماز مثل نماز جعفر طيار وقت معين نداشته باشد بنا بگذارد که نخوانده است و همچنين است اگر مثل نافله يوميه وقت معين داشته باشد و پيش از گذشتن وقتشک کند که آن را بجاآورده يا نه، ولى اگر بعد از گذشت وقتشک کند که خوانده استيا نه، به شک خود اعتنا نکند.
شکهاى صحيح
١١٩٩ در نه صورت اگر در شماره رکعتهاى نماز چهار رکعتى شک کند بايد فکر نمايد، پس اگر يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا کرد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند و گرنه به دستورهايى که گفته مىشود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است: اول: آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعتخوانده يا سه رکعت، که بايد بنا بگذارد سه رکعتخوانده و يک رکعت ديگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته به دستورى که بعد گفته مىشود بجا آورد. دوم: شک بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که بايدبنا بگذارد چهار کعتخوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند. سوم: شک بين دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنابر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد ولى اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم يکى از اين سه شک برايش پيش آيد مى تواند نماز را رها کند و دوباره بخواند. چهارم: شک بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد ولى اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم، اين شک، براى او پيش آيد، بنابر احتياط استحبابى به دستورى که گفته شد عمل کند اگر چه نمازش باطل است و بايد دوباره بخواند. پنجم: شک بين سه و چهار که در هر جاى نماز باشد بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد. ششم: شک بين چهار و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد. هفتم: شک بين سه و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد. هشتم: شک بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند بعد از سلام نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجاآورد. نهم: شک بين پنج و شش در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٠٠ اگر يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد نبايد نماز را بشکند و چنانچه نماز را بشکند معصيت کرده است پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مىکند مثل رو گرداندن از قبله، نماز را از سر گيرد نماز دومش هم باطل است. و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مىکند مشغول نماز شود نماز دومش صحيح است.
١٢٠١ اگر يکى از شکهايى که نماز احتياط بر آنها واجب است در نماز پيش آيد،چنانچه انسان نماز را تمام کند و بدون خواندن نماز احتياط، نماز را از سر بگيرد، معصيت کرده است. پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مىکند نماز را از سر گرفته، نماز دومش هم باطل است، و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مىکند مشغول نماز شده، نماز دومش صحيح است.
١٢٠٢ وقتى يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد، چنانکه گفته شد بايد فکر کند، ولى اگر چيزهايى که به واسطه آنها ممکن استيقين يا گمان به يک طرف شک پيدا شود از بين نمىرود، چنانچه کمى بعد فکر کند، اشکال ندارد، مثلا اگر در سجده شک کند مىتواند تا بعد از سجده فکر کردن را تاخير بيندازد.
١٢٠٣ اگر اول گمانش به يک طرف بيشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود بايد به دستور شک عمل نمايد، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى که وظيفه او است بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند.
١٢٠٤ کسى که نمىداند گمانش به يک طرف بيشتر استيا هر دو طرف در نظر او مساوى است، بايد احتياط کند و در هر مورد، احتياط بطور مخصوصى است که در کتابهاى مفصل گفته شده است.
١٢٠٥ اگر بعد از نماز بداند که در بين نماز حال ترديدى داشته که مثلا دو رکعتخوانده يا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته، ولى نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده، به احتياط واجب بايد نماز احتياط را بخواند.
١٢٠٦ اگر موقعى که تشهد مىخواند يا بعد از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکى از شکهايى که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مىباشد براى او پيش آيد، مثلا شک کند که دو رکعتخوانده يا سه رکعت، به احتياط واجب بايد به دستور آن شک عمل کند و نمازش را هم دوباره بخواند.
١٢٠٧ اگر پيش از آنکه مشغول تشهد شود يا در رکعتهايى که تشهد ندارد پيش از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه، و در همان موقع يکى از شکهايى که بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.
١٢٠٨ اگر موقعى که ايستاده، بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنجشک کند و يادش بيايد که دو سجده يا يک سجده از رکعت پيش بجا نياورده، نمازش باطل است.
١٢٠٩ اگر شک او از بين برود و شک ديگرى برايش پيش آيد، مثلا اول شک کند که دو کعتخوانده يا سه رکعت، بعد شک کند که سه رکعتخوانده يا چهار رکعت،بايد به دستور شک دوم عمل نمايد.
١٢١٠ اگر بعد از نماز شک کند که در نماز مثلا بين دو و چهار شک کرده يا بين سه و چهار، احتياط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢١١ اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز شکى براى او پيش آمده ولى نداند ازشکهاى باطل بوده يا از شکهاى صحيح و اگر از شکهاى صحيح بوده کدام قسم آن بودهاست، بنا بر احتياط واجب بايد به دستور شکهايى که صحيح بوده و احتمال مىداده عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢١٢ کسى که نشسته نماز مىخواند اگر شکى کند که بايد براى آن، يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بخواند، بايد دو رکعت نشسته به جا آورد، بلکه اگر شکى کند که بايد براى آن دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند، بايد دو رکعت نشسته بجا آورد.
١٢١٣ کسى که ايستاده نماز مىخواند اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود، بايد مثل کسى که نماز را نشسته مىخواند و حکم آن در مساله پيش گفته شد نماز احتياط را بجا آورد.
١٢١٤ کسى که نشسته نماز مىخواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد،بايد به وظيفه کسى که نماز را ايستاده مىخواند عمل کند.
نماز احتياط
١٢١٥ کسى که نماز احتياط بر او واجب است، بعد از سلام نماز بايد فورا نيت نماز احتياط کند و تکبير بگويد و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نمايد.پس اگر يک رکعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو رکعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده يک رکعت ديگر مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.
١٢١٦ نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد نيت آن را به زبان نياورد، و احتياط واجب آن است که سوره حمد و "بسم الله" آن را هم آهسته بگويد.
١٢١٧ اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد نمازى که خوانده درست بوده، لازم نيست نماز احتياط را بخواند، و اگر در بين نماز احتياط بفهمد، لازم نيست آن را تمام نمايد.
١٢١٨ اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد که رکعتهاى نمازش کم بوده،چنانچه کارى که نماز را باطل مىکند انجام نداده، بايد آنچه از نماز را که نخوانده بخواند و براى سلام بيجا دو سجده سهو نمايد، و اگر کارى که نماز را باطل مىکند انجام داده، مثلا پشت به قبله کرده، بايد نماز را دوباره بجا آورد.
١٢١٩ اگر بعد از نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش به مقدار نماز احتياط بوده،مثلا در شک بين سه و چهار يک رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه رکعتخوانده، نمازش صحيح است.
١٢٢٠ اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسرى نماز کمتر از نماز احتياط بوده، مثلا در شک بين دو و چهار، دو رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه رکعتخوانده، بايد کسرى نماز را به نماز متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢٢١ اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسرى نماز بيشتر از نماز احتياط بوده، مثلا در شک بين سه و چهار يک رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو رکعتخوانده، چنانچه بعد از نماز احتياط کارى که نماز را باطل مىکند انجام داده، مثلا پشت به قبله کرده، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر کارى که نماز را باطل مىکند انجام نداده، بايد دو رکعت کسرى نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
١٢٢٢ اگر بين دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتياط ايستاده يادش بيايد که نماز را دو رکعتخوانده، لازم نيست دو رکعت نماز احتياط نشسته را بخواند.
١٢٢٣ اگر بين سه و چهار شک کند و موقعى که دو رکعت نماز احتياط نشسته يا يک رکعت ايستاده را مىخواند يادش بيايد که نماز را سه رکعتخوانده، بايد نماز احتياط را تمام کند و نمازش صحيح است.
١٢٢٤ اگر بين دو و سه و چهار شک کند و موقعى که دو رکعت نماز احتياط ايستاده را مىخواند پيش از رکوع رکعت دوم يادش بيايد که نماز را سه رکعتخوانده بايد بنشيند و نماز احتياط را يک رکعتى تمام کند و بنابر احتياط مستحب نماز را دوباره بخواند.
١٢٢٥ اگر در بين نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش بيشتر يا کمتر از نماز احتياط بوده، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق کسرى نمازش تمام کند بايدآن را رها کند و کسرى نماز را بجا آورد و بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند مثلا در شک بين سه و چهار اگر موقعى که دو رکعت نماز احتياط نشسته را مىخواند يادش بيايد که نماز را دو رکعتخوانده، چون نمىتواند دو رکعت نشسته را به جاى دو رکعت ايستاده حساب کند به احتياط واجب بايد نماز احتياط نشسته را رها کند و دو رکعت کسرى نمازش را بخواند و نماز را هم دوباره بجاآورد.
١٢٢٦ اگر شک کند نماز احتياطى را که به او واجب بوده بجا آورده يا نه چنانچه وقت نماز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد در صورتى که مشغول کار ديگرى نشده و از جاى نماز برنخاسته و کارى هم مثل رو گرداندن از قبله که نماز را باطل مىکند انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند و اگر مشغول کار ديگرى شده يا کارى که نماز را باطل مىکند بجا آورده يا بين نماز و شک او زياد طول کشيده احتياط استحبابى آن است که نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند اگر چه مىتواند بنا بر انجام نماز احتياط گذارد و بر همان اکتفا نمايد.
١٢٢٧ اگر در نماز احتياط رکنى را زياد کند يا مثلا به جاى يک رکعت دو رکعت بخواند نماز احتياط باطل مىشود و بنابر احتياط واجب بايد دوباره نماز احتياط، و اصل نماز را بخواند.
١٢٢٨ موقعى که مشغول نماز احتياط است اگر در يکى از کارهاى آن شک کند چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد و اگر محلش گذشته بايد به شک خود اعتنا نکند مثلا اگر شک کند که حمد خوانده يا نه چنانچه به رکوع نرفته بايد بخواند واگر به رکوع رفته بايد به شک خود اعتنا نکند.
١٢٢٩ اگر در شماره رکعتهاى نماز احتياط شک کند ، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد ولى چنانچه طرف بيشتر شک نماز را باطل مىکند بنابر کمتر گذارد و احتياط مستحب آن است که نماز احتياط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نمايد.
١٢٣٠ اگر در نماز احتياط چيزى که رکن نيستسهوا کم يا زياد شود سجده سهو ندارد .
١٢٣١ اگر بعد از سلام نماز احتياط شک کند که يکى از اجزاء يا شرايط آن را بجاآورده يا نه به شک خود اعتنا نکند.
١٢٣٢ اگر در نماز احتياط تشهد يا يک سجده را فراموش کند احتياط آن استکه بعد از سلام آن را قضا نمايد اگر چه واجب نيست.
١٢٣٣ اگر نماز احتياط و قضاى يک سجده يا قضاى يک تشهد يا دو سجده بر او واجب شود بايد اول نماز احتياط را بجا آورد.
١٢٣٤ حکم گمان در رکعتهاى نماز حکم يقين است، مثلا اگر در نماز چهار رکعتى انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعتخوانده نبايد نماز احتياط بخواند ولى اگر در غير رکعتها گمان پيدا کند بايد به احتياط عمل نمايد و دستور در هر موردى طور مخصوصى است که در کتابهاى مفصل گفته شده است.
١٢٣٥ حکم شک و سهو و گمان در نمازهاى واجب يوميه و نمازهاى واجب ديگر فرق ندارد، مثلا اگر در نماز آيات شک کند که يک رکعتخوانده يا دو رکعت، چون شک او در نماز دو رکعتى است، نمازش باطل مىشود.
سجده سهو
١٢٣٦ براى سه چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو به دستورى که بعدا گفته مىشود بجا آورد: اول: آنکه در بين نماز، سهوا حرف بزند. دوم: آنکه يک سجده را فراموش کند. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتى بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعتخوانده يا پنج رکعت. و در دو مورد هم احتياط واجب آن است که سجده سهو بنمايد: اول: در جايى که نبايد نماز را سلام دهد، مثلا در رکعت اول سهوا سلام بدهد. دوم: آنکه تشهد را فراموش کند.
١٢٣٧ اگر انسان اشتباها يا به خيال اين که نمازش تمام شده حرف بزند بايددو سجده سهو بجا آورد.
١٢٣٨ براى حرفى که از آه کشيدن و سرفه پيدا مىشود، سجده سهو واجب نيست،ولى اگر مثلا سهوا آخ يا آه بگويد، بايد سجده سهو نمايد.
١٢٣٩ اگر چيزى را که غلط خوانده دوباره صحيح بخواند براى دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست.
١٢٤٠ اگر در نماز سهوا مدتى حرف بزند و تمام آنها يک مرتبه حساب شود، دو سجده سهو بعد از سلام نماز کافى است.
١٢٤١ اگر سهوا تسبيحات اربعه را نگويد يا بيشتر يا کمتر از سه مرتبه بگويد احتياط مستحب آن است که بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٤٢ اگر در جايى که نبايد سلام نماز را بگويد سهوا بگويد: "السلام علينا و على عباد الله الصالحين" يا بگويد: "السلام عليکم و رحمة الله و برکاته"بايد دو سجده سهو بنمايد، ولى اگر اشتباها مقدارى از اين دو سلام را بگويد،يا بگويد: "السلام عليک ايها النبى و رحمة الله و برکاته" احتياط مستحب آن است که دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٤٣ اگر در جايى که نبايد سلام دهد اشتباها هر سه سلام را بگويد دو سجده سهو کافى است.
١٢٤٤ اگر يک سجده يا تشهد را فراموش کند و پيش از رکوع رکعت بعد يادش بيايد بايد برگردد و بجا آورد.
١٢٤٥ اگر در رکوع يا بعد از آن يادش بيايد که يک سجده يا تشهد را از رکعت پيش فراموش کرده بايد بعد از سلام نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد ازآن دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٤٦ اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمدا بجا نياورد معصيت کرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهوا بجا نياورد هر وقتيادش آمد بايد فورا انجام دهد و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
١٢٤٧ اگر شک دارد که سجده سهو بر او واجب شده يا نه لازم نيست بجا آورد.
١٢٤٨ کسى که شک دارد مثلا دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا، اگر دو سجده بنمايد کافى است.
١٢٤٩ اگر بداند يکى از دو سجده سهو را بجا نياورده بايد دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهوا سه سجده کرده ، بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد.
دستور سجده سهو
١٢٥٠ دستور سجده سهو اين است که بعد از سلام نماز فورا نيتسجده سهو کند و پيشانى را به چيزى که سجده بر آن صحيح است بگذارد و بگويد: «بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آله» يا «بسم الله و بالله اللهم صلى على محمد و آل محمد» ولى بهتر است بگويد «بسم الله و بالله السلام عليک ايها النبى و رحمة الله و برکاته» بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يکى از ذکرهايى را که که گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
قضاى سجده و تشهد فراموش شده
١٢٥١ سجده و تشهدى را که انسان فراموش کرده و بعد از نماز قضاى آن را بجامىآورد بايد تمام شرايط نماز مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى ديگر را داشته باشد.
١٢٥٢ اگر سجده يا تشهد را چند دفعه فراموش کند مثلا يک سجده از رکعت اول و يک سجده از رکعت دوم فراموش نمايد بايد بعد از نماز قضاى هر دو را با سجدههاى سهوى که براى آنها لازم است بجا آورد و لازم نيست معين کند که قضاى کدام يک از آنها است.
١٢٥٣ اگر يک سجده و تشهد را فراموش کند احتياط واجب آن است که هر کدام را اول فراموش کرده اول قضا نمايد واگر نداند کدام اول فراموش شده بايد احتياطا يک سجده و تشهد و بعد يک سجده ديگر بجا آورد يا يک تشهد و يک سجده و بعديک تشهد ديگر بجا آورد تا يقين کند سجده و تشهد را به ترتيبى که فراموش کرده قضا نموده است.
١٢٥٤ اگر به خيال اين که اول سجده را فراموش کرده اول قضاى آن را بجا آورد و بعد از خواندن تشهد يادش بيايد که اول تشهد را فراموش کرده احتياط واجب آن است که دوباره سجده را قضا نمايد و نيز اگر به خيال اين که اول تشهد را فراموش کرده اول قضاى آن را بجا آورد و بعد از سجده يادش بيايد که اول سجده را فراموش کرده بنابر احتياط واجب بايد دوباره تشهد را بخواند.
١٢٥٥ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده يا تشهد کارى کند که اگر عمدا يا سهوا در نماز اتفاق بيافتد نماز باطل مىشود مثلا پشت به قبله نمايد بايد قضاى سجده و تشهد را بجا آورد و نمازش صحيح است.
١٢٥٦ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد که يک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده بايد قضاى سجدهاى را که فراموش کرده بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد چه کارى که نماز را باطل مىکند کرده باشد يا نه و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد بايد قضاى تشهد را بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد.
١٢٥٧ اگر بين سلام نماز و قضاى سجده يا تشهد کارى کند که براى آن سجده سهو واجب مىشود مثل آن که سهوا حرف بزند بايد سجده يا تشهد را قضا کند.
١٢٥٨ اگر نداند که سجده را فراموش کرده يا تشهد را به احتياط واجب بايدهر دو را قضا نمايد و هر کدام را اول بجا آورد اشکال ندارد و بايد يک بار سجده سهو نيز بجا آورد.
١٢٥٩ اگر شک دارد که سجده يا تشهد را فراموش کرده يا نه واجب نيست قضا نمايد.
١٢٦٠ اگر بداند سجده يا تشهد را فراموش کرده و شک کند که پيش از رکوع رکعت بعد بجا آورده يا نه ، احتياط واجب آن است که آن را قضا نمايد.
١٢٦١ کسى که بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد اگر براى کار ديگرى هم سجده سهو بر او واجب شود بايد بعد از نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد بعد سجده سهو را بجا آورد.
١٢٦٢ اگر شک دارد که بعد از نماز قضاى سجده يا تشهد فراموش شده را بجاآورده يا نه چنانچه وقت نماز نگذشته بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد و اگر وقت نماز هم گذشته بنابر احتياط واجب بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد.
کم و زياد کردن اجزاء و شرايط نماز
١٢٦٣ هرگاه چيزى از واجبات نماز را عمدا کم يا زياد کند اگر چه يک حرف آن باشد نماز باطل است.
١٢٦٤ اگر به واسطه ندانستن مساله، چيزى از اجزاء نماز را کم يا زياد کند اگر آن جزء، رکن نباشد نمازش صحيح است اگر جاهل قاصر باشد، و الا به احتياط واجب نماز باطل است.
١٢٦٥ اگر در بين نماز بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده بايد نماز را به هم بزند و دوباره با وضو يا غسل بخواند، و اگر بعد از نماز بفهمد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
١٢٦٦ اگر بعد از رسيدن به رکوع يادش بيايد که دو سجده از رکعت پيش فراموش کرده نمازش باطل است، و اگر پيش از رسيدن به رکوع يادش بيايد بايد برگردد و دو سجده را بجا آورد و برخيزد و حمد و سوره يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام کند.
١٢٦٧ اگر پيش از گفتن " السلام علينا " يادش بيايد که دو سجده رکعت آخر را بجا نياورده بايد دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.
١٢٦٨ اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد که يک رکعتيا بيشتر، از آخر نماز نخوانده، بايد مقدارى را که فراموش کرده بجا آورد.
١٢٦٩ اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد که يک رکعتيا بيشتر از آخر نماز را نخوانده چنانچه کارى انجام داده که اگر در نماز عمدا يا سهوا اتفاق بيفتد نماز را باطل مىکند مثلا پشت به قبله کرده، نمازش باطل است و اگر کارى که عمدى و سهوى آن نماز را باطل مىکند انجام نداده بايد فورا مقدارى که فراموش کرده بجاآورد.
١٢٧٠ هرگاه بعد از سلام نماز عملى انجام دهد که اگر در نماز عمدا يا سهوا اتفاق بيفتد نماز را باطل مىکند مثلا پشت به قبله نمايد و است ولى اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مىکند يادش بيايد بايد برگردد و دو سجدهاى را که فراموش کرده بجا آورد و تشهد و سلام را دوباره بعد از آن بگويد و دو سجده سهو براى سلامى که اول گفته بجا آورد و نمازش صحيح است و احتياط مستحب آن است که اصل نماز را بعد از آن اعاده نمايد.
١٢٧١ اگر بفهمد نماز را پيش از وقتخوانده ، يا پشت به قبله يا به طرف راست يا به طرف چپ قبله بجا آورده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.:gol::gol::doa::gool:
ادامه مطلب ....
http://www.nooreaseman.com/forum209/thread60950.html
منبع:انجمن هاي سياسي مذهبي فرهنگي نورآسمان
تبادل لينك
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر