محاسبه اعمال در روايات
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مىفرمايد:
حاسِبُوا أنْفُسَكُمْ قَبْلَ أنْ تُحاسَبُوا، وَ زِنُوها قَبْلَ أنْ تُوزَنُوا، وَ تَجَهَّزوا لِلْعَرْضِ الأْكْبَرِ. «1»
خودتان به حساب خود برسيد قبل از اين كه در دادگاههاى قيامت به حسابتان برسند. و خويش را وزن كنيد تا معلوم شود چه اندازه بار معنوى داريد، قبل از اين كه شما را با ميزانهاى قيامت وزن نمايند. و براى برخورد به عرض اكبر و قيامت كبرى خود را آماه كنيد.
حضرت امام كاظم عليه السلام فرمود:
لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسَبْ نَفْسَهُ فى كُلِّ يَوْمٍ، فَإنْ عَمِلَ حَسَناً ازْدادَ اللَّهَ شُكْراً، وَ انْ عَمِلَ سَيِّئاً اسْتَغْفَرَاللَّهَ وَ تابَ إلَيْهِ. «2»
از ما نيست آن كه در هر روز به محاسبه خود برنخيزد؛ اگر نيكى انجام داده به شكر حق بيفزايد و اگر بدى انجام داده استغفار كند و از عمل زشتش بازگردد.
امام حسن مجتبى عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت مىفرمايد:
لايَكُونُ الْعَبْدُ مُؤمِناً حَتّى يُحاسِبَ نَفْسَهُ أشَدَّ مِنْ مُحاسَبَةِ الشَّريكِ شَريكَهُ، وَ السَّيِّدِ عَبْدَهُ. «3»
بنده، مؤمن نيست مگر آن كه از خودش حساب بكشد سختتر از شريك از شريكش و مولا از عبدش.
امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش حضرت باقر عليه السلام نقل مىكند:
ما مِنْ يَومٍ يَأْتى عَلَى ابْنِ آدَمَ إلّا قالَ ذلِكَ الْيَوْمُ: يَابْنَ آدَمَ، أنَا يَوْمٌ جَديدٌ وَ أنَا عَلَيْكَ شَهيدٌ، فَافْعَلْ بى خَيْراً، وَاعْمَلْ فِىَّ خَيْراً أسْهُلْ لَكَ فى يَوْمِ الْقيامَةِ، فَانَّكَ لَنْ تَرانى بَعْدَها ابَداً. «4»
هيچ روزى بر فرزند آدم نمىرسد مگر آن كه آن روز به انسان مىگويد: اى آدميزاده، من روز جديدى هستم و از جانب خدا بر تمام برنامههاى تو شاهدم، با من به نيكى برخورد كن و ساعات مرا به عمل خير بگذران، تا در محاسبات قيامت بر تو آسان باشم. به حقيقت بدان كه پس از اين مرا نخواهى ديد.
حضرت علىّ بن الحسين عليهما السلام فرمود:
إنَّ الْمَلَكَ الْمُوَكَّلَ بِالْعَبْدِ يَكْتُبُ فى صَحيفَةِ اعْمالِهِ، فَاعْمَلُوا بِأوَّلِها وَ آخِرِها خَيْراً يُغْفَرْلَكُمْ ما بَيْنَ ذلِكَ. «5»
فرشته مأمور به انسان، اعمال را در پرونده مىنويسد، اول و آخر صفحه عمل را به خير و نيكى بنويسيد، ما بين آندو بر شما بخشيده شود.
امام صادق عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت مىكند:
طُوبى لِمَنْ وُجِدَ فى صَحيفَةِ عَمَلِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ تَحْتَ كُلِّ ذَنْبٍ أسْتَغْفِرُاللَّهَ. «6»
خوشا به حال كسى كه در پرونده عملش در قيامت كنار هر گناهى توبه يافت شود.
دنيا در كلام اميرالمؤمنين عليه السلام
اميرالمؤمنين عليه السلام وارد بازار بصره شد، مشاهده نمود مردم عجيب سرگرم تجارت و داد و ستد هستند، گريه سختى كرد و فرمود:
يا عَبيدَ الدُّنيا وَ عُمّالَ أهْلِها، إذا كُنْتُمْ بِالنَّهارِ تَحْلِفُونَ، وَ بِاللَّيْلِ فى فُرُشِكُمْ تَنامُونَ، وَ فى خِلالِ ذلِكَ عَنِ الآْخِرَةِ تَغْفُلُونَ، فَمَتى تَحْرُزُونَ الزّادَ وَ تُفَكِّرُونَ فِى الْمَعادِ. «7»
اى بندگان دنيا و كارگران مادّيگران، شما كه روزها سرگرم سوگند خوردنيد و به شب در رختخواب به خواب اندريد و در بين روز و شب از آخرت غافليد، پس چه وقت زاد و توشه براى آينده تهيه مىكنيد و چه زمان به فكر قيامت مىافتيد؟
سعى كنيم دنياى ما دنياى مبغوض حق نشود كه چنين دنيايى انسان را به هلاكت ابدى وشقاوت دائمى و سرمدى دچار مىكند. ما مىتوانيم از دنياى خود بر اساس دستورهاى حضرت حق مزرعه آخرت را بسازيم.
اگر برنامههاى باطنى و ظاهرى ما هماهنگ با حقايق ملكوتيّه و واقعيتهاى الهيّه باشد، دنياى ما مزرعه آخرت، ورنه دنياى ما مسيرى به سوى سجّين و جهنّم است.
دنيا در كلام امام سجّاد عليه السلام
محمد بن مسلم بن شهاب مىگويد:
«از حضرت علىّ بن الحسين عليهما السلام سؤال شد: چه عملى نزد خداوند افضل است؟ فرمود: بعد از معرفت خدا و رسول، برنامهاى بالاتر از بغض دنياى مذموم و زندگى غلط نيست كه براى اين بغض جهات كثيرهاى از صفات حسنه و اعمال صالحه هست.
براى معاصى شعبههاى زيادى هست. اول چيزى كه به آن معصيت خدا شد كبر از پذيرش حق بود و آن معصيتى بود كه ابليس دچار آن شد، از قبول حق ابا كرد و استكبار به خرج داد و از كافران شد. و حرص بود كه آدم و حوّا دچارش شدند، چنانكه در قرآن مجيد فرموده:
فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظّالِمينَ» «8»
و از هر جا [و هر نوع ميوهاى] كه خواستيد بخوريد، و به اين درخت نزديك مشويد كه ازستمكاران [بر خود] خواهيد شد.
چيزى كه به آن نياز نداشتند در حالى كه از آن نهى شده بودند به طرفش رفتند و اين صفت به فرزندانشان منتقل شد به نحوى كه اكثر چيزى كه مردم به دنبال آن مىروند به آن حاجت ندارند.
سپس حسد بود و آن گناهى بود كه فرزند آدم دچارش شد و به سبب آن برادرش را به قتل رساند.
از اينهاست كه عشق شديد به زن و دنيا و رياست و راحت و عافيت و اضافه سخن گفتن و برترى جويى و ثروت پديد مىآيد.
تمام اين خصال ناپسند در عشق غلط به دنيا جمع است. انبيا و علما بعد از شناختى كه از اين واقعيتهاى داشتند فرمودند:
حُبُّ الدُّنْيا رَأْسُ كُلِّ خَطيئَةٍ. وَ الدُّنْيا دُنْياءان: دُنْيا بَلاغٍ وَ دُنْيا مَلْعُونَةٌ. «9»
عشق زياد به دنيا رأس هر گناهى است. و دنيا دو دنياست: دنيايى كه انسان را به كمال و رشد و حقيقت مىرساند و دنيايى كه آدمى را از تمام واقعيتها محروم مىنمايد.
حضرت باقر عليه السلام از امام سجّاد حضرت زينالعابدين عليه السلام درباره برخورد صحيح اولياى الهى به دنيا روايت مىكند:
«بدانيد كه دنيابه شما پشت كرده و آخرت به شما روى آورده؛ براى هر يك از اين دو فرزندانى است، پس شما از فرزندان آخرت باشيد و از اين كه فرزند دنيا قرار گيريد بپرهيزيد.
بياييد نسبت به دنيايى كه حجاب بين شما و خداست بى رغبت گرديد و به آخرت ميل پيدا كنيد.
بى رغبتان، زمين را بساط زندگى قرار داده و خاك را فرش خود نموده و آب را غذاى پاكيزه خود انتخاب كردهاند. آن چنان از دنيا بريدهاند كه گويى در آن نيستند.
آگاه باشيد، مشتاق به بهشت خالى از شهوات است و بيمناك از جهنّم بريده از محرّمات.
آن كه زاهد است سختىها بر او آسان است. خدا را بندگانى است داراى بصيرتى بالا؛ همچون آنانند كه اهل بهشت را در بهشت جاودانه مىبينند و همچون كه اهل جهنم را در عذاب هميشگى مشاهده مىكنند. همه مردم از شرّ آنان در امانند و ايشان را قلبى محزون و نفسى عفيف و حاجاتى خفيف است.
ايّام دنيا را كه ايّام كمى است در برابر عبادت و مصيبت و معصيت صبر مىكنند و از اين راه به راحت جاويد كه در آخرت ميسّر است مىرسند.
به هنگام شب براى عبادت بر پا مىايستند در حالى كه اشك ديدگانشان بر صورت جارى است، براى آزادى از عذاب فردا به درگاه حضرت ربّ الارباب به تضرّع و زارىاند.
به هنگام روز در بردبارى، در بصيرت، در نيكوكارى و در پرهيزكارى به سر مىبرند.
از خوفى كه در عبادت از عظمت محبوب و عذاب قيامت دارند بدنشان فوقالعاده نحيف و لاغر است، هر كس به آنان بنگرد، گويد مريض است، در حالى كه مريض نيستند، يا گويد مجنون است، در حالى كه جنون ندارد، اينان را از ياد جهنّم و آنچه در اوست امرى عظيم به جان رسيده است.» «10»
فيض عاشق، آن سالك عارف، مىفرمايد:
(فيض كاشانى)
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- بحار الأنوار: 67/ 73، باب 45، حديث 26؛ محاسبة النفس: 13.
(2)- محاسبة النفس: 13؛ مستدرك الوسائل: 12/ 153، باب 95، حديث 13759.
(3)- وسائل الشيعه: 16/ 99، باب 96، حديث 21083؛ محاسبة النفس: 13.
(4)- محاسبة النفس: 14؛ مستدرك الوسائل: 5/ 204، باب 25، حديث 5698، با كمى اختلاف.
(5)- محاسبة النفس: 14؛ بحار الأنوار: 5/ 328، باب 17، حديث 25.
(6)- بحار الأنوار: 90/ 280، باب 15، حديث 15؛ محاسبة النفس: 15.
(7)- مستدرك الوسائل: 13/ 274، باب 21، حديث 15335؛ الأمالى، شيخ مفيد: 118، حديث 3.
(8)- اعراف (7): 19.
(9)- الكافى، 2/ 130، حديث 11؛ وسائل الشيعه: 16/ 8، باب 61، حديث 20822؛ المحجة البيضاء: 5/ 365.
(10)- الكافى: 2/ 131- 132، حديث 15؛ بحار الأنوار: 7/ 43- 44، باب 122، حديث 18؛ المحجة البيضاء: 5/ 364.
پایگاه عرفان
منابع مقاله:
کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد پنجم
نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان
کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد پنجم
نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مىفرمايد:
حاسِبُوا أنْفُسَكُمْ قَبْلَ أنْ تُحاسَبُوا، وَ زِنُوها قَبْلَ أنْ تُوزَنُوا، وَ تَجَهَّزوا لِلْعَرْضِ الأْكْبَرِ. «1»
خودتان به حساب خود برسيد قبل از اين كه در دادگاههاى قيامت به حسابتان برسند. و خويش را وزن كنيد تا معلوم شود چه اندازه بار معنوى داريد، قبل از اين كه شما را با ميزانهاى قيامت وزن نمايند. و براى برخورد به عرض اكبر و قيامت كبرى خود را آماه كنيد.
حضرت امام كاظم عليه السلام فرمود:
لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسَبْ نَفْسَهُ فى كُلِّ يَوْمٍ، فَإنْ عَمِلَ حَسَناً ازْدادَ اللَّهَ شُكْراً، وَ انْ عَمِلَ سَيِّئاً اسْتَغْفَرَاللَّهَ وَ تابَ إلَيْهِ. «2»
از ما نيست آن كه در هر روز به محاسبه خود برنخيزد؛ اگر نيكى انجام داده به شكر حق بيفزايد و اگر بدى انجام داده استغفار كند و از عمل زشتش بازگردد.
امام حسن مجتبى عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت مىفرمايد:
لايَكُونُ الْعَبْدُ مُؤمِناً حَتّى يُحاسِبَ نَفْسَهُ أشَدَّ مِنْ مُحاسَبَةِ الشَّريكِ شَريكَهُ، وَ السَّيِّدِ عَبْدَهُ. «3»
بنده، مؤمن نيست مگر آن كه از خودش حساب بكشد سختتر از شريك از شريكش و مولا از عبدش.
امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش حضرت باقر عليه السلام نقل مىكند:
ما مِنْ يَومٍ يَأْتى عَلَى ابْنِ آدَمَ إلّا قالَ ذلِكَ الْيَوْمُ: يَابْنَ آدَمَ، أنَا يَوْمٌ جَديدٌ وَ أنَا عَلَيْكَ شَهيدٌ، فَافْعَلْ بى خَيْراً، وَاعْمَلْ فِىَّ خَيْراً أسْهُلْ لَكَ فى يَوْمِ الْقيامَةِ، فَانَّكَ لَنْ تَرانى بَعْدَها ابَداً. «4»
هيچ روزى بر فرزند آدم نمىرسد مگر آن كه آن روز به انسان مىگويد: اى آدميزاده، من روز جديدى هستم و از جانب خدا بر تمام برنامههاى تو شاهدم، با من به نيكى برخورد كن و ساعات مرا به عمل خير بگذران، تا در محاسبات قيامت بر تو آسان باشم. به حقيقت بدان كه پس از اين مرا نخواهى ديد.
حضرت علىّ بن الحسين عليهما السلام فرمود:
إنَّ الْمَلَكَ الْمُوَكَّلَ بِالْعَبْدِ يَكْتُبُ فى صَحيفَةِ اعْمالِهِ، فَاعْمَلُوا بِأوَّلِها وَ آخِرِها خَيْراً يُغْفَرْلَكُمْ ما بَيْنَ ذلِكَ. «5»
فرشته مأمور به انسان، اعمال را در پرونده مىنويسد، اول و آخر صفحه عمل را به خير و نيكى بنويسيد، ما بين آندو بر شما بخشيده شود.
امام صادق عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت مىكند:
طُوبى لِمَنْ وُجِدَ فى صَحيفَةِ عَمَلِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ تَحْتَ كُلِّ ذَنْبٍ أسْتَغْفِرُاللَّهَ. «6»
خوشا به حال كسى كه در پرونده عملش در قيامت كنار هر گناهى توبه يافت شود.
دنيا در كلام اميرالمؤمنين عليه السلام
اميرالمؤمنين عليه السلام وارد بازار بصره شد، مشاهده نمود مردم عجيب سرگرم تجارت و داد و ستد هستند، گريه سختى كرد و فرمود:
يا عَبيدَ الدُّنيا وَ عُمّالَ أهْلِها، إذا كُنْتُمْ بِالنَّهارِ تَحْلِفُونَ، وَ بِاللَّيْلِ فى فُرُشِكُمْ تَنامُونَ، وَ فى خِلالِ ذلِكَ عَنِ الآْخِرَةِ تَغْفُلُونَ، فَمَتى تَحْرُزُونَ الزّادَ وَ تُفَكِّرُونَ فِى الْمَعادِ. «7»
اى بندگان دنيا و كارگران مادّيگران، شما كه روزها سرگرم سوگند خوردنيد و به شب در رختخواب به خواب اندريد و در بين روز و شب از آخرت غافليد، پس چه وقت زاد و توشه براى آينده تهيه مىكنيد و چه زمان به فكر قيامت مىافتيد؟
سعى كنيم دنياى ما دنياى مبغوض حق نشود كه چنين دنيايى انسان را به هلاكت ابدى وشقاوت دائمى و سرمدى دچار مىكند. ما مىتوانيم از دنياى خود بر اساس دستورهاى حضرت حق مزرعه آخرت را بسازيم.
اگر برنامههاى باطنى و ظاهرى ما هماهنگ با حقايق ملكوتيّه و واقعيتهاى الهيّه باشد، دنياى ما مزرعه آخرت، ورنه دنياى ما مسيرى به سوى سجّين و جهنّم است.
دنيا در كلام امام سجّاد عليه السلام
محمد بن مسلم بن شهاب مىگويد:
«از حضرت علىّ بن الحسين عليهما السلام سؤال شد: چه عملى نزد خداوند افضل است؟ فرمود: بعد از معرفت خدا و رسول، برنامهاى بالاتر از بغض دنياى مذموم و زندگى غلط نيست كه براى اين بغض جهات كثيرهاى از صفات حسنه و اعمال صالحه هست.
براى معاصى شعبههاى زيادى هست. اول چيزى كه به آن معصيت خدا شد كبر از پذيرش حق بود و آن معصيتى بود كه ابليس دچار آن شد، از قبول حق ابا كرد و استكبار به خرج داد و از كافران شد. و حرص بود كه آدم و حوّا دچارش شدند، چنانكه در قرآن مجيد فرموده:
فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظّالِمينَ» «8»
و از هر جا [و هر نوع ميوهاى] كه خواستيد بخوريد، و به اين درخت نزديك مشويد كه ازستمكاران [بر خود] خواهيد شد.
چيزى كه به آن نياز نداشتند در حالى كه از آن نهى شده بودند به طرفش رفتند و اين صفت به فرزندانشان منتقل شد به نحوى كه اكثر چيزى كه مردم به دنبال آن مىروند به آن حاجت ندارند.
سپس حسد بود و آن گناهى بود كه فرزند آدم دچارش شد و به سبب آن برادرش را به قتل رساند.
از اينهاست كه عشق شديد به زن و دنيا و رياست و راحت و عافيت و اضافه سخن گفتن و برترى جويى و ثروت پديد مىآيد.
تمام اين خصال ناپسند در عشق غلط به دنيا جمع است. انبيا و علما بعد از شناختى كه از اين واقعيتهاى داشتند فرمودند:
حُبُّ الدُّنْيا رَأْسُ كُلِّ خَطيئَةٍ. وَ الدُّنْيا دُنْياءان: دُنْيا بَلاغٍ وَ دُنْيا مَلْعُونَةٌ. «9»
عشق زياد به دنيا رأس هر گناهى است. و دنيا دو دنياست: دنيايى كه انسان را به كمال و رشد و حقيقت مىرساند و دنيايى كه آدمى را از تمام واقعيتها محروم مىنمايد.
حضرت باقر عليه السلام از امام سجّاد حضرت زينالعابدين عليه السلام درباره برخورد صحيح اولياى الهى به دنيا روايت مىكند:
«بدانيد كه دنيابه شما پشت كرده و آخرت به شما روى آورده؛ براى هر يك از اين دو فرزندانى است، پس شما از فرزندان آخرت باشيد و از اين كه فرزند دنيا قرار گيريد بپرهيزيد.
بياييد نسبت به دنيايى كه حجاب بين شما و خداست بى رغبت گرديد و به آخرت ميل پيدا كنيد.
بى رغبتان، زمين را بساط زندگى قرار داده و خاك را فرش خود نموده و آب را غذاى پاكيزه خود انتخاب كردهاند. آن چنان از دنيا بريدهاند كه گويى در آن نيستند.
آگاه باشيد، مشتاق به بهشت خالى از شهوات است و بيمناك از جهنّم بريده از محرّمات.
آن كه زاهد است سختىها بر او آسان است. خدا را بندگانى است داراى بصيرتى بالا؛ همچون آنانند كه اهل بهشت را در بهشت جاودانه مىبينند و همچون كه اهل جهنم را در عذاب هميشگى مشاهده مىكنند. همه مردم از شرّ آنان در امانند و ايشان را قلبى محزون و نفسى عفيف و حاجاتى خفيف است.
ايّام دنيا را كه ايّام كمى است در برابر عبادت و مصيبت و معصيت صبر مىكنند و از اين راه به راحت جاويد كه در آخرت ميسّر است مىرسند.
به هنگام شب براى عبادت بر پا مىايستند در حالى كه اشك ديدگانشان بر صورت جارى است، براى آزادى از عذاب فردا به درگاه حضرت ربّ الارباب به تضرّع و زارىاند.
به هنگام روز در بردبارى، در بصيرت، در نيكوكارى و در پرهيزكارى به سر مىبرند.
از خوفى كه در عبادت از عظمت محبوب و عذاب قيامت دارند بدنشان فوقالعاده نحيف و لاغر است، هر كس به آنان بنگرد، گويد مريض است، در حالى كه مريض نيستند، يا گويد مجنون است، در حالى كه جنون ندارد، اينان را از ياد جهنّم و آنچه در اوست امرى عظيم به جان رسيده است.» «10»
فيض عاشق، آن سالك عارف، مىفرمايد:
ز خود سرى بدر آرم چه خوش بود به خدا
ز پوست مغز بر آرم چو خوش بود به خدا
فكندهام دل و جان را به قُلزُم غم عشق
اگر دُرى به كف آرم چه خوش بود به خدا
كنم ز خويش تهى خويش را ز خود بِرَهَم
ز غم دمار برآرم چه خوش بود به خدا
زديم از رخ جان زنگ نقش هر دو جهان
كه رو به روى تو آرم چه خوش بود به خدا
كنم ز صورت هر چيز رو به معنىِ آن
عدد دگر نشمارم چه خوش بود به خدا
(فيض كاشانى)
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- بحار الأنوار: 67/ 73، باب 45، حديث 26؛ محاسبة النفس: 13.
(2)- محاسبة النفس: 13؛ مستدرك الوسائل: 12/ 153، باب 95، حديث 13759.
(3)- وسائل الشيعه: 16/ 99، باب 96، حديث 21083؛ محاسبة النفس: 13.
(4)- محاسبة النفس: 14؛ مستدرك الوسائل: 5/ 204، باب 25، حديث 5698، با كمى اختلاف.
(5)- محاسبة النفس: 14؛ بحار الأنوار: 5/ 328، باب 17، حديث 25.
(6)- بحار الأنوار: 90/ 280، باب 15، حديث 15؛ محاسبة النفس: 15.
(7)- مستدرك الوسائل: 13/ 274، باب 21، حديث 15335؛ الأمالى، شيخ مفيد: 118، حديث 3.
(8)- اعراف (7): 19.
(9)- الكافى، 2/ 130، حديث 11؛ وسائل الشيعه: 16/ 8، باب 61، حديث 20822؛ المحجة البيضاء: 5/ 365.
(10)- الكافى: 2/ 131- 132، حديث 15؛ بحار الأنوار: 7/ 43- 44، باب 122، حديث 18؛ المحجة البيضاء: 5/ 364.
پایگاه عرفان
ادامه مطلب ....
http://www.nooreaseman.com/forum137/thread46976.html
منبع:انجمن هاي سياسي مذهبي فرهنگي نورآسمان
تبادل لينك
http://ifttt.com/images/no_image_card.png محبّ الزهراء
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر